Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza

utworzone przez | 11 lipca 2024 | Czynności notarialne

Otwarcie testamentu może nastąpić w dowolnym momencie po śmierci spadkodawcy. Cały proces może odbyć się zarówno u notariusza, jak i w sądzie. Opisujemy, jak wygląda procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu w kancelarii notarialnej.

Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza

Otwarcie testamentu ma na celu wypełnienie woli zmarłego oraz poinformowanie spadkobierców o zawartych w nim rozporządzeniach.

Art. 646 Kodeksu postępowania cywilnego nakłada na osobę, która ma wiedzę dotyczącą tego, gdzie znajduje się testament, obowiązek złożenia go w sądzie lub u notariusza wraz z aktem zgonu natychmiast po śmierci spadkodawcy. Uchylenie się od tego obowiązku może skutkować nałożeniem kary grzywny przez sąd.

Po złożeniu testamentu w kancelarii notarialnej notariusz ustala krąg spadkobierców zmarłego oraz weryfikuje, czy testament został sporządzony zgodnie z przepisami. Otwarcie testamentu jest uzależnione od spełnienia kilku warunków:

  • przedłożenie aktu zgonu testatora,
  • otwarcie testamentu odbywa się na wniosek zainteresowanych osób, 
  • notariusz otwiera testament w obecności osób zainteresowanych. Jeśli spadkodawca złożył u notariusza kilka testamentów, wszystkie powinny być otwarte na jednym spotkaniu.

Otwarciu i ogłoszeniu testamentu towarzyszy sporządzenie protokołu, w którym notariusz opisuje zewnętrzny stan dokumentu oraz dane osoby, która złożyła testament. 

Termin otwarcia testamentu

Jaki jest czas na otwarcie testamentu po śmierci spadkodawcy? Przepisy nie narzucają terminu, w którym może to nastąpić. Do otwarcia testamentu może dojść krótko po śmierci testatora, ale nie można wykluczyć też sytuacji, w której testament zaginął i został odnaleziony dopiero po latach, co opóźni termin otwarcia.

Notariusz, który otrzymał testament od osoby, u której się znajdował, otwiera go, gdy potwierdzi śmierć spadkodawcy.

Notariusz nie ma obowiązku informować kogokolwiek o terminie otwarcia i odczytania testamentu, niemniej osoby zainteresowane mają prawo pojawić się na ogłoszeniu testamentu. Nie należy więc utożsamiać odczytania testamentu u notariusza z jego upublicznieniem: to czynność o charakterze urzędowym, której celem jest potwierdzenie faktu złożenia dokumentu.

Dopiero po potwierdzeniu faktu złożenia dokumentu, określeniu jego cech i stanu, w jakim znajduje się dokument, notariusz informuje o istnieniu testamentu możliwie szeroką grupę osób zainteresowanych. Będą to głównie:

  • osoby, których dotyczy rozporządzenie (spadkodawcy),
  • kurator spadku, wykonawca testamentu (o ile ich ustanowiono).

Ogłoszenie testamentu notarialnego

Inne zasady dotyczą testamentu, który został sporządzony w formie aktu notarialnego. Jednym z powodów, dla których testatorzy decydują się na taką formę sporządzenia ostatniej woli, jest chęć posiadania pewności, że testament nie zginie i zostanie odczytany wkrótce po jego śmierci.

Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest przechowywany w kancelarii notarialnej przez 10 lat od daty jego sporządzenia – po upływie tego czasu przekazywany jest do archiwum ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego według właściwości – siedziba kancelarii notarialnej. Jeżeli bliscy wiedzą, w której kancelarii zmarły sporządził testament, powinni się tam udać i przedłożyć akt zgonu testatora. Jeśli nie mają takiej wiedzy, można to sprawdzić w Notarialnym Rejestrze Testamentów.

Po ustaleniu miejsca złożenia testamentu i po zapoznaniu się z aktem zgonu notariusz otwiera testament i ogłasza go, a następnie sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Odczytanie testamentu u notariusza – koszt

Maksymalne stawki taksy notarialnej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Przewiduje ono następujące opłaty:

  • sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego wynosi 50 zł,
  • sporządzenie protokołu dziedziczenia – 100 zł,
  • sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym – 100 zł,
  • sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – maksymalnie 50 zł.

Podane stawki są kwotami netto, do których należy doliczyć 23 proc. podatku VAT oraz koszt sporządzenia wypisów aktów notarialnych.

 

Zabezpieczenia rzeczowe wierzytelności

Zabezpieczenia rzeczowe wierzytelności sprawiają, że nie ma znaczenia, kto jest właścicielem wierzytelności, a wierzyciel dochodzi ich z samego przedmiotu zabezpieczenia. Jakie zabezpieczenia rzeczowe wyróżniamy i czym się charakteryzują? Co powinniśmy wiedzieć na temat hipoteki i pod jakimi postaciami ona występuje?

Opinia biegłego

Opinia biegłego jest szczególnym środkiem dowodowym w postępowaniu cywilnym. Jej cechą charakterystyczną jest wysoki stopień obiektywizmu ze względu na to, że jest sporządzana przez bezstronną osobę w sporze pomiędzy stronami. Co powinniśmy wiedzieć na temat treści i formy?

Odmowa dokonania czynności notarialnej

Udając się do notariusza musimy być świadomi, iż ma on obowiązek odmówienia nam dokonania czynności notarialnej, w chwili gdy uzna, że jest ona sprzeczna z prawem. Należy mieć na uwadze, że notariusz z racji swego urzędu, czuwa ,, nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne’’*.

Pełnomocnictwo w świetle kodeksu cywilnego

Pełnomocnictwo umożliwia osobie, która je posiada, zastępować nas przy określonej czynności. Najczęściej dotyczy ono spraw urzędowych, występowania w naszym imieniu przed sądem, czy zawierania umów. W jaki sposób następuje ustanowienie pełnomocnika, kto i w jakich okolicznościach może nim zostać? Co jeszcze warto wiedzieć o pełnomocnictwie dowiecie się w dalszej części artykułu.

O zakresie czynności notarialnych

Spectrum czynności notarialnych jest o wiele szersze, niż powszechnie przyjęło się pojmować i nie ogranicza się tylko do sporządzania aktów notarialnych. W poniższym artykule nakreślimy zarys praktyk notarialnych, by w formie ,,pigułki wiedzy’’ przybliżyć Państwu profil działalności kancelarii notarialnej.

Spadkobierca ustawowy i testamentowy

Spadkobierca zgodnie z definicją jest to podmiot, na którego przechodzi ogól praw i obowiązków po osobie zmarłej. W prawie wyróżnić możemy spadkobiercę ustawowego i testamentowego. Na czym polega różnica między nimi i kto może zostać spadkobiercą, a kto takiej możliwości nie ma? Ta wiedza przyda się każdemu!

UMOWA NAJMU OKAZJONALNEGO U NOTARIUSZA

Artykuł ten kierujemy do osób, które z różnych względów ,,chciałyby, ale boją się’’ wynająć mieszkanie. Obawiają się zaostrzonych rygorów prawa lokalowego, obowiązującego w polskim prawie zakazu ,,eksmisji na bruk’’ oraz komplikacji wynikających z podpisania umowy z ewentualnymi nieuczciwymi bądź uciążliwymi lokatorami. Istnieje proste wyjście z takiej sytuacji i furtka w postaci umowy najmu okazjonalnego w formie aktu notarialnego.

PRZEBACZENIE UCHYLA WYDZIEDZICZENIE

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 roku: ,,Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej’’.
Sprawa dotyczyła wydziedziczenia na mocy testamentu jedynej córki spadkodawczyni. Jako powód wydziedziczenia matka wskazała niewdzięczność i do dziedziczenia powołała swoją siostrę. Przed śmiercią doszło do pojednania między matką a córką, jednak nie znalazło to formalnego odzwierciedlenia w postaci zmiany testamentu. Matka zmarła, a córka wystąpiła do ciotki o zachowek. Sprawa oparła się o sąd pierwszej instancji, który powództwo oddalił uzasadniając to brakiem dokumentu prawnie potwierdzającego zmianę relacji między spadkodawczynią a jej córką. Powódka złożyła apelację. Sąd II instancji powziął wątpliwość i przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: Czy przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku po sporządzeniu testamentu uchyla zawarte w nim wydziedziczenie, jeśli akt ten nie znalazł odzwierciedlenia w nowym testamencie zmieniającym lub odwołującym poprzedni?
Sąd Najwyższy uchwalił, iż przebaczenie przez spadkodawcę może nastąpić po sporządzeniu testamentu i nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Uzasadniając swoją decyzję SN dodał, że inna treść orzeczenia przeczyłaby głównej zasadzie prawa spadkowego, którego istotą jest ochrona więzów rodzinnych.

* Sygnatura sprawy w Sądzie Najwyższym III CZP 37/18

Nieważność testamentu

Nieważność testamentu może wystąpić w kilku przypadkach, które szerzej opiszemy w tym artykule. Przede wszystkim może się to wiązać z różnymi rodzajami wad testamentu, a wykazanie jego nieważności skutkuje jego podważeniem. Co w takim razie warto wiedzieć w tym zakresie?

Nierówne udziały w majątku wspólnym – o tym warto wiedzieć

Nierówne udziały w majątku wspólnym są przewidziane przez polskie ustawodawstwo. Może się to zdarzyć w majątku wspólnym małżonków, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki tj. niejednakowy sposób przyczyniania się małżonków do powstania tego majątku oraz ważne powody. Istotna pozostaje jednakże okoliczność, że obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie i pozostawać, w określonej relacji względem siebie.

Odrzucenie spadku – co należy wiedzieć?

Odrzucenie spadku jest możliwe i niekiedy konieczne. W poniższym artykule odpowiemy na pytanie, w jakich okolicznościach może ono nastąpić. Dlaczego warto w tej sytuacji zwrócić się do notariusza? No i najważniejsze – kto i w jaki sposób może odrzucić spadek? Pamiętajmy, że spadek nie zawsze jest tożsamy z szybkim wzbogaceniem się, choć często mylnie jest on tak pojmowany. Co w sytuacji, gdy mamy otrzymać w spadku długi?

Akt notarialny – co powinien zawierać?

Akt notarialny ma swoją strukturę, a więc sposób rozmieszczenia elementów składowych, które są jego nieodłączną częścią. Z artykułu dowiedzą się Państwo, z czego musi być zbudowany akt notarialny, co w sytuacji, gdy akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej.