Umowa darowizny – wymogi formalne
Darowizna jest umową zawieraną pomiędzy jej stronami, a więc darczyńcą i obdarowanym, o czym stanowi Kodeks Cywilny. Zgodnie z nim jej istotą jest zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Jaką przybiera formę i czy można ją odwołać?
Darowizna – forma, określenie stron, przedmiot
Darowizna jest umową, która najczęściej przybiera formę aktu notarialnego, jednak może być zawarta bez zachowania tej formy, jeśli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym stronami umowy darowizny są darczyńca i obdarowany. Darczyńca jest stroną umowy, która zobowiązuje się do dokonania przysporzenia. Z kolei Obdarowany jest stroną, na rzecz której darowizna jest dokonywana.
Przedmiot darowizny musi stanowić własność darczyńcy i mogą być nim wszelkie prawa majątkowe, a także takie, które nie mają wartości majątkowej, o ile posiadają wartość dla stron umowy.
Odpowiedzialność darczyńcy przy darowiźnie
Zgodnie z przepisami prawa, w przypadku powstania szkody wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, darczyńca zobowiązany jest do naprawienia szkody (jeśli powstała ona wskutek umyślnego działania lub z powodu niedbalstwa darczyńcy).
Darczyńca ponosi również odpowiedzialność w sytuacji, kiedy jego świadczenie pieniężne względem obdarowanego się opóźnia. Obdarowany może żądać odsetek za takowe opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa.
Ponadto w przepisach Kodeksu Cywilnego istnieje również pojęcie odpowiedzialności za wady rzeczy darowanej. Zgodnie z nim darczyńca musi naprawić szkody wynikające z podarowania rzeczy posiadającej wady. Jednakże przepis ten nie ma zastosowania, jeśli wady te mogły być łatwo zauważone przez obdarowanego
Odwołanie darowizny wykonanej i niewykonanej
Odwołanie darowizny wykonanej jest możliwe w sytuacji, w której obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności względem darczyńcy. Obdarowany zobowiązany jest zwrócić przedmiot odwołanej darowizny.
Odwołanie darowizny niewykonanej ma uzasadnienie, jeśli stan majątkowy darczyńcy (po podpisaniu umowy) uległ pogorszeniu i wykonanie przez niego umowy nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania lub ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.
Umowa darowizny w zamian za pomoc
Poczuwamy się do troski o miejsca pochówku bliskich, co z początkiem listopada powoduje ,,masowe wędrówki na groby’’. Zdarza się, że Wszystkich Świętych jest jedynym dniem w roku, w którym możemy pozwolić sobie na odwiedziny na cmentarzu. Nic dziwnego zatem, że widok który zastajemy po roku naszej nieobecności bywa wstrząsający.
Dobrze, o ile nas stać, zlecić komuś odpłatnie opiekę nad grobami najbliższych.Gorzej, gdy nie dysponujemy odpowiednimi środkami na ten cel albo – gdy obawiamy się o rzetelność wywiązywania się ze zlecenia powierzonego firmie sprzątającej. Można posiłkować się pomocą bliższych i dalszych krewnych czy znajomych, ale i ten środek bywa zawodny. Chcielibyśmy skupić się w dzisiejszym artykule nad umową darowizny, która daje nam możliwość scedowania na przykład opieki nad grobami bliskich w zamian za… Tu lista jest nieskończenie długa: za prawo użytkowania garażu, za opłatę kursu prawa jazdy, za sfinansowanie części wkładu na mieszkanie.
Samo życie podpowiada nam wyjścia z podobnych sytuacji. Jeżeli na przykład nosiliśmy się z zamiarem dofinansowania bratanka wkraczającego w dorosłość i marzącego o karierze w zawodzie tokarza, zafundujmy mu profesjonalne szkolenie w zakresie obsługi maszyn CNC; w zamian za zobowiązanie się z jego strony do opieki nad mogiłą dziadków. Darowizna jest w tym wypadku wyjściem korzystnym dla obu stron umowy.
Wymogi dotyczące darowizny
Powracając do wymogów formalnych darowizny, warto mieć na uwadze, że darczyńca wyrażając wolę obdarowania zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, dlatego też decyzja kogo i w jakiej formie chce obdarować – należy wyłącznie do niego. Ponieważ nie można nikogo obdarować wbrew jego woli, po stronie obdarowanego też leży obowiązek wyrażenia oświadczenia woli o przyjęciu darowizny. Darczyńca może nałożyć na obdarowanego w umowie darowizny obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, tzw. polecenie. Nałożenie polecenia może mieć na względzie interes darczyńcy (dla przykładu – pomoc przy remoncie) lub interes osób trzecich (dyspozycja wsparcia fundacji). Przedmiotem polecenia może być też czynność czysto faktyczna. Właśnie w obrębie tego zapisu mieści się zobowiązanie do trzymania pieczy nad mogiłami bliskich.
Darczyńcą i obdarowanym mogą być zarówno osoby fizyczne jaki i osoby prawne (spółki, fundacje, itp.) a także podmioty nieposiadające osobowości prawnej np. spółki jawne. Obie strony umowy winny mieć pełną zdolność do dokonywania czynności prawnych (pełnoletność i brak ubezwłasnowolnienia). Jeżeli obdarowany jest dzieckiem, wówczas oświadczenie woli o przyjęciu darowizny w jego imieniu składają prawni opiekunowie
(z reguły są to rodzice). W przypadku, gdy przedmiot darowizny obciążony jest zobowiązaniami na rzecz osób trzecich, sąd rejonowy wydaje zgodę opiekunom prawnym na przyjęcie przez małoletniego obciążonej darowizny.
Oświadczenie o przyjęciu darowizny
Powinno mieć ono formę aktu notarialnego. W przypadku nieruchomości jest to warunek konieczny. Przedmiot darowizny będzie stanowił majątek osobisty obdarowanego. Ta sama zasada obowiązuje w przypadku zbycia przedmiotu darowizny. Jeżeli osoba obdarowana nabędzie następnie za środki otrzymane
w zamian inny składnik majątkowy; nadal będzie stanowił on majątek osobisty obdarowanego.
Istotne informacje o umowie darowizny
- Darowizny dokonane na rzecz najbliższych krewnych są zwolnione w całości z podatku od spadków i darowizn.
- Jak w przypadku każdej innej umowy, należy dokładnie zastanowić się nad jej warunkami. Zachowajmy zdrowy rozsądek po obu stronach umowy.
- Pamiętajmy, że każdą darowiznę można odwołać, o ile któraś z jej stron nie wywiązuje się z umowy.
- Udajmy się do kancelarii notarialnej w razie jakichkolwiek wątpliwości. Zaufajmy notariuszowi, z urzędu winien czuwać nad zabezpieczeniem praw stron umowy. Ewentualne poprawki nanośmy w trakcie sporządzania projektu aktu i dotrzymujmy warunków umowy, zarówno z pozycji darczyńcy jak i obdarowanego.
Mamy nadzieję, że niniejszym artykułem rozwiejemy choć część wątpliwości, czego Państwu i sobie życzymy.
PRZEBACZENIE UCHYLA WYDZIEDZICZENIE
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 roku: ,,Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej’’.
Sprawa dotyczyła wydziedziczenia na mocy testamentu jedynej córki spadkodawczyni. Jako powód wydziedziczenia matka wskazała niewdzięczność i do dziedziczenia powołała swoją siostrę. Przed śmiercią doszło do pojednania między matką a córką, jednak nie znalazło to formalnego odzwierciedlenia w postaci zmiany testamentu. Matka zmarła, a córka wystąpiła do ciotki o zachowek. Sprawa oparła się o sąd pierwszej instancji, który powództwo oddalił uzasadniając to brakiem dokumentu prawnie potwierdzającego zmianę relacji między spadkodawczynią a jej córką. Powódka złożyła apelację. Sąd II instancji powziął wątpliwość i przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: Czy przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku po sporządzeniu testamentu uchyla zawarte w nim wydziedziczenie, jeśli akt ten nie znalazł odzwierciedlenia w nowym testamencie zmieniającym lub odwołującym poprzedni?
Sąd Najwyższy uchwalił, iż przebaczenie przez spadkodawcę może nastąpić po sporządzeniu testamentu i nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Uzasadniając swoją decyzję SN dodał, że inna treść orzeczenia przeczyłaby głównej zasadzie prawa spadkowego, którego istotą jest ochrona więzów rodzinnych.
* Sygnatura sprawy w Sądzie Najwyższym III CZP 37/18
Umowa alimentacyjna w formie aktu notarialnego
Dozwolone w prawie polskim zawarcie umowy o alimenty w formie aktu notarialnego, bywa w wielu przypadkach znacznie bardziej korzystne niż kierowanie sprawy do sądu. Decydując się na tę formę polubownego rozwiązania kwestii finansowych – obie strony umowy mogą samodzielnie i w miarę szybko ustalić: wysokość alimentów, termin oraz formę ich płatności.
O małżeńskich umowach majątkowych – istotna adnotacja
Zgodnie z obietnicą złożoną w poprzednim wpisie – pozostaniemy nadal w temacie małżeńskich umów majątkowych. Intercyza bowiem daje daleko szersze możliwości współmałżonkom w kwestii zarządzania posiadanym majątkiem i nie ogranicza się li tylko do prawa włączenia bądź wyłączenia ustawowego ustroju wspólności majątkowej.
O rozdzielności majątkowej
Zgodnie z polskim prawem z dniem ślubu powstaje pomiędzy nowożeńcami ustrój wspólności majątkowej. Oznacza to połączenie we wspólną własność majątkową wszystkiego, czego małżeństwo się dorobiło, zakupiło czy też otrzymało w prezencie przez okres swego trwania.
O ugodzie z wierzycielem w kontekście nowych zasad przedawnienia roszczeń
Od 9 lipca tego roku obowiązują nowe zasady przedawnienia roszczeń. Zmiany określone przez ustawodawcę zasadniczo skróciły termin uznania roszczenia za przedawnione i w powszechnym mniemaniu są zmianami niekorzystnymi z punktu widzenia wierzycieli. Ale i dłużnicy mogą się czuć zaniepokojeni wprowadzonymi zmianami, ponieważ siłą rzeczy spowodują one zdyscyplinowanie wierzycieli w zakresie dochodzenia przysługujących im roszczeń. Dłużnicy powinni liczyć się z przyspieszoną i dużo bardziej agresywną windykacją ze strony wierzycieli.
O technologii cyfrowej w praktyce notarialnej
W 1995 roku amerykański ekonomista, Jeremy Rifkin, sformułował w kontrowersyjnej publikacji ,,Koniec pracy’’* teorię, według której już wkrótce powszechna komputeryzacja doprowadzi do globalnego bezrobocia i głębokiego kryzysu ogólnoświatowego. Postęp cywilizacyjny oraz towarzyszące mu: cyfryzacja i automatyzacja wszelkich dziedzin życia ludzkiego spowodują brak zapotrzebowania na pracowników. Proces ten będzie przebiegał etapami. Początkowo dotknie analityków, finansistów i urzędników. Następnie ,,sztuczna inteligencja’’ wyprze z rynku pracy: lekarzy, nauczycieli i prawników.
Umowa sprzedaży u notariusza
W polskim prawie forma aktu notarialnego obligatoryjnie jest wymagana, gdy przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu czy też prawo użytkowania wieczystego (ad solemnitatem – pod rygorem nieważności).
Księga wieczysta – co zawiera?
Księga wieczysta dzieli się na cztery działy, w których znajdują się następujące dane:
Dział I składa się z dwóch części: I-O oraz I-Sp.
Dział I-O – Oznaczenie nieruchomości – tutaj zajdziemy informacje geodezyjne i adresowe, które pozwalają nam zidentyfikować nieruchomość, jej adres i powierzchnię, w przypadku nieruchomości gruntowej numer działki i sposób korzystania, zaś w przypadku lokalu – jego rodzaj, ilość pomieszczeń, etc.,
Dział I-Sp. – Spis praw związanych z własnością – zawiera informacje o prawach jakie przysługują właścicielowi nieruchomości, czyli między innymi o tym, czy posiada on prawo przejazdu i przechodu przez inną nieruchomość, jeżeli działka ma ustanowione wieczyste użytkowanie – do kiedy ono obowiązuje oraz w jakim celu działka może być wykorzystywana;
Dział II – Własność – powiadamia o tym, kto jest właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości, w przypadku współwłasności informuje o wielkości udziałów przysługujących każdemu z właścicieli;
Dział III – Prawa i roszczenia – mówi o obciążeniach nieruchomości na rzecz innych podmiotów i nieruchomości (z wyłączeniem hipotek), znajdują się tu między innymi informacje o służebnościach gruntowych, osobistych i przesyłu a także wzmianki o toczącym się postępowaniu komorniczym, itp.;
Dział IV – Hipoteka – zawiera informacje o obciążeniu nieruchomości hipoteką, kwotą obciążenia, tytułem i na czyją rzecz hipoteka została ustanowiona.
O wadze słów, czyli ,,Lex est, quod notamus’’*
Art. 80. § 1 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. ,,Prawo o notariacie’’ wyraźnie stanowi: ,,akty i dokumenty powinny być sporządzone przez notariusza w sposób zrozumiały i przejrzysty’’ oznacza to, iż na notariuszu spoczywa obowiązek nadania przystępnej, nieskomplikowanej i wyrazistej formy sporządzanej dokumentacji czynności notarialnych. W praktyce notarialnej oznacza to cyzelowanie słowem.
O etosie zawodu notariusza
Powszechnym jest mniemanie, iż zawód notariusza to niezwykle użyteczna, ale i bardzo monotonna profesja, która nie wymaga szczególnej samodzielności i kreatywności ze strony parającej się nią osoby. Nic bardziej mylnego!
O księdze wieczystej
Księga wieczysta jest dokumentem stwierdzającym, kto jest prawnym właścicielem nieruchomości. Prócz prawa własności uwidocznione są w niej wszelkie obciążenia prawne,służebności, ograniczenia w rozporządzaniu, czy ciążące na niej hipoteki. Zapewnia bezpieczeństwo prawne zarówno właścicielowi, jak i potencjalnemu nabywcy nieruchomości.
O poufnym charakterze czynności notarialnych
Notariusz, z racji wykonywanego zawodu, jest zobligowany prawem do zachowania tajemnicy służbowej. Obowiązek dochowania tajemnicy służbowej nie ustaje nawet po zaprzestaniu pełnienia funkcji notariusza, czy też likwidacji kancelarii, której pracownicy także winni go przestrzegać.
O wypisie aktu notarialnego
Oryginał aktu notarialnego pozostaje w kancelarii notarialnej przez dziesięć lat, po tym okresie jest przekazywany do sądu wieczystoksięgowego. Strony otrzymują wypisy, które posiadają moc prawną oryginału i są jego dosłownym powtórzeniem. Można w każdym momencie zwrócić się do kancelarii notarialnej o wydanie wypisu, o ile oczywiście, przysługuje nam do tego prawo.
O odmowie dokonania czynności notarialnej
Udając się do notariusza musimy być świadomi, iż ma on obowiązek odmówienia nam dokonania czynności notarialnej, w chwili gdy uzna, że jest ona sprzeczna z prawem. Należy mieć na uwadze, że notariusz z racji swego urzędu, czuwa ,, nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne’’*.
O korzyściach płynących ze współpracy z notariuszem – cześć II
W poprzedniej części artykułu wykazaliśmy, w odrobinę przewrotny sposób, iż doświadczenie życiowe uczy, że należy przeciwdziałać nierozważnym i lekkomyślnym działaniom. Zabezpieczamy i planujemy przyszłość swoją oraz swoich najbliższych w sferze materialnej i duchowej. Coraz częściej korzystamy z pomocy doradców rozmaitych profesji: bankowych, ubezpieczeniowych, podatkowych. Posiadanie fachowego wsparcia w każdej niemal dziedzinie życia, staje się normą. Do grona ,,swoich’’ lekarzy, spowiedników, fryzjerów, powoli dołączają trenerzy personalni, psychoterapeuci, dietetycy. Jest to dowód nie tyle wzbogacania się Polaków, ile – rozwoju świadomości społecznej, za którym w naturalny sposób winien postępować wzrost kultury prawnej.
