O początkach instytucji notariatu w wielkim skrócie

utworzone przez | 9 marca 2022 | Czynności notarialne

Zalążków instytucji notarialnych należy doszukiwać się w zamierzchłych czasach starożytności, kiedy to krystalizujące się prawo rzymskie, będąc pod niebagatelnym wpływem prawodawstwa  państw hellenistycznych, ewoluowało do postaci  skodyfikowanej. Siłą rzeczy pociągało to za sobą rozbudowę aparatu biurokratycznego, w którym coraz silniejszą pozycję zajmują wyspecjalizowani i posiadający koncesję władz – tabelliones  – urzędnicy sporządzający dokumenty stwierdzające dokonanie czynności prawnej, testamenty, podania, skargi i odwołania od decyzji organów administracji. Noty sporządzane przez tabelliones nie miały jeszcze rangi dokumentu publicznego, niemniej były już pierwotną formą  zapisu notarialnego.

W ślad za postępem piśmiennictwa i romanizacji Europy następuje wzrost roli notarii publici – urzędników będących osobami zaufania publicznego i chronionych autorytetem państwa. Podbój Italii przez Karola Wielkiego przyczynił się do dalszego rozwoju notariatu. Powszechnie praktykowany i akceptowany staje się obowiązek protokołowania przez notariuszy rozpraw sądowych, sporządzania testamentów i umów sprzedaży. Kolejne wieki przynoszą formalizowanie się instytucji notariatu, zawiązywania się jego samorządu oraz  ekspansję na nowe terytoria: Francji, Hiszpanii, Niemiec, Anglii i ich systemów prawnych.

Początki notariatu w Polsce

W wiekach średnich potężną rangę uzyskuje notariat kościelny, który wraz z notariuszami papieskimi trafia do Polski już w XIII wieku. Na ten okres datuje się zaczątek rozwoju polskiego notariatu. Przy okazji sporów toczonych pomiędzy Władysławem Łokietkiem a zakonem krzyżackim przed sądem papieskim istotną rolę odegrały dokumenty pisemne uzyskujące moc prawną. Wraz z ewolucją polskiego prawa następowała ewolucja instytucji notarialnych, w tym rejentury, która w okresie Rzeczypospolitej stała na straży obrotu nieruchomościami. Ze względu na ściśle stanowy charakter prawa polskiego kancelarie notarialne działały równocześnie przy dworach, biskupstwach i  miastach, niejednokrotnie w oparciu o rozmaite zapisy prawne, bądź nawet bez skodyfikowanych przepisów, przed notariuszem nie stawiano bowiem wymogu legitymowania się posiadaniem wyższego wykształcenia, musiał jednak przynależeć do stanu szlacheckiego. Dopiero działalność Akademii Zamojskiej u schyłku XVI wieku  przyniosła zmiany w tym zakresie i jako jedyna
w Polsce mogła promować notariuszy publicznych.

Rozbiory przynoszą kres polskiego notariatu. Siłą rzeczy terytoria pod władzą poszczególnych zaborców funkcjonowały w oparciu o obce systemy prawne. Dopiero po odzyskaniu niepodległości nastąpił ponowny rozwój instytucji notarialnych, by w roku 1934, w oparciu o ,,Prawo o notariacie’’, nadać zawodowi notariusza  statut  wolnego zawodu. W świetle rozporządzenia Prezydenta RP – notariusz musiał mieć ukończone 30 lat życia, uzyskać trzystopniową edukację prawniczą, pomyślnie złożyć egzamin notarialny i odbyć pięcioletnią asesurę notarialną. W kompetencji ministra sprawiedliwości leżało mianowanie notariuszy
i wskazywanie im miejsca siedziby kancelarii notarialnych na obszarze objętym właściwością miejscową sądu okręgowego.

Instytucja notariatu po II wojnie 

Okres II wojny światowej przyniósł niepowetowane straty w inteligencji polskiej. Represje hitlerowskie nie oszczędziły notariuszy. Historia powojenna do roku 1989 odebrała notariuszom samorząd notarialny i  przywileje wolnego zawodu oraz uczyniła ich gabinety kancelariami państwowymi.  Do właściwości państwowych biur notarialnych stopniowo przypisano także czynności należące wcześniej do właściwości sądów; w tym m.in.: postępowanie nakazowe i upominawcze, zabezpieczenie spadku, a nawet prowadzenie ksiąg wieczystych. Dwuletni etap transformacji ustrojowej przywrócił notariuszom status wolnego zawodu i samorząd notarialny, ale dopiero uchwalenie w 1991 roku nowego prawa o notariacie w pełni przywrócił profesji notariusza pozycję zawodu zaufania społecznego.

Nierówne udziały w majątku wspólnym – o tym warto wiedzieć

Nierówne udziały w majątku wspólnym są przewidziane przez polskie ustawodawstwo. Może się to zdarzyć w majątku wspólnym małżonków, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki tj. niejednakowy sposób przyczyniania się małżonków do powstania tego majątku oraz ważne powody. Istotna pozostaje jednakże okoliczność, że obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie i pozostawać, w określonej relacji względem siebie.

Odrzucenie spadku – co należy wiedzieć?

Odrzucenie spadku jest możliwe i niekiedy konieczne. W poniższym artykule odpowiemy na pytanie, w jakich okolicznościach może ono nastąpić. Dlaczego warto w tej sytuacji zwrócić się do notariusza? No i najważniejsze – kto i w jaki sposób może odrzucić spadek? Pamiętajmy, że spadek nie zawsze jest tożsamy z szybkim wzbogaceniem się, choć często mylnie jest on tak pojmowany. Co w sytuacji, gdy mamy otrzymać w spadku długi?

Akt notarialny – co powinien zawierać?

Akt notarialny ma swoją strukturę, a więc sposób rozmieszczenia elementów składowych, które są jego nieodłączną częścią. Z artykułu dowiedzą się Państwo, z czego musi być zbudowany akt notarialny, co w sytuacji, gdy akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej.

O wypisie aktu notarialnego

Oryginał aktu notarialnego pozostaje w kancelarii notarialnej przez dziesięć lat, po tym okresie jest przekazywany do sądu wieczystoksięgowego. Strony otrzymują wypisy, które posiadają moc prawną oryginału i są jego dosłownym powtórzeniem. Można w każdym momencie zwrócić się do kancelarii notarialnej o wydanie wypisu, o ile oczywiście, przysługuje nam do tego prawo.

O korzyściach płynących ze współpracy z notariuszem – cześć II

W poprzedniej części artykułu wykazaliśmy, w odrobinę przewrotny sposób, iż doświadczenie życiowe uczy, że należy przeciwdziałać nierozważnym i lekkomyślnym działaniom. Zabezpieczamy i planujemy przyszłość swoją oraz swoich najbliższych w sferze materialnej i duchowej. Coraz częściej korzystamy z pomocy doradców rozmaitych profesji: bankowych, ubezpieczeniowych, podatkowych. Posiadanie fachowego wsparcia w każdej niemal dziedzinie życia, staje się normą. Do grona ,,swoich’’ lekarzy, spowiedników, fryzjerów, powoli dołączają trenerzy personalni, psychoterapeuci, dietetycy. Jest to dowód nie tyle wzbogacania się Polaków, ile – rozwoju świadomości społecznej, za którym w naturalny sposób winien postępować wzrost kultury prawnej.

O wizycie ,,statystycznego Polaka’’ w kancelarii notarialnej

W tej materii dane są bezwzględne i przerażające równocześnie. Otóż: tzw. ,,przeciętny Polak’’ odwiedza kancelarię notarialną raz w życiu. Niby każdy ma świadomość posiadania konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do rozporządzania własnym majątkiem, a o ,,świętym prawie własności’’ głośno bywa przy okazji afer reprywatyzacyjnych, statystyki – ani drgną!

Taksa notarialna – mity i fakty

O niebotycznych wynagrodzeniach pobieranych przez notariuszy krążą legendy. Trudno dociec, kto jest ich autorem, skoro, jak wykazano w poprzednim artykule, ,,Statystyczny Polak’’ bywa gościem nader rzadko spotykanym w kancelarii notarialnej. Niemniej; mit istnieje i pora się z nim rozprawić za pomocą faktów, czyli bezwzględnie.

Przesunięcia majątkowe między małżonkami

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego w myśl ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa, zwana również wspólnością ustawową, która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje lub jedno z małżonków.
W przypadku zawarcia związku małżeńskiego, gdzie przyszli małżonkowie podpisali umowę majątkową małżeńską wprowadzającą w ich związku małżeńskim rozdzielność majątkową, zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później stanowi własność i majątek osobisty jednego z małżonków.

Laureat konkursu Orły Prawa 2019

Kancelaria Notarialna Jolanty Cejrowskiej kolejny rok z rzędu zostaje laureatem Orłów Prawa 2019.Kryterium wygranej w rankingu były m.in opinie internautów z portali społecznościowych i wyszukiwarki Google.Serdecznie dziękujemy za wyrazy sympatii i uznanie wysokiej jakości naszych usług.

Zwolnienie od kosztów notarialnych

Dysponowanie majątkiem wiąże się z wydatkami, których z różnych względów, uniknąć nie sposób (czego dowiedliśmy w artykule z 22 lutego 2018 roku zatytułowanym
,,O taksie notarialnej – mity i fakty’’). Do tematu postanowiliśmy jednak powrócić, z uwagi na informacje, które do nas docierają.

Notarialne poświadczenie pozostawania przy życiu oraz poświadczenie pozostawania osoby w określonym miejscu

Ostatnim rodzajem poświadczenia dokonywanego przez notariusza jest poświadczenie pozostawania konkretnej osoby przy życiu w danym czasie lub jej przebywania w określonym miejscu oraz czasie. Poświadczenia tego typu wydawane są w celu potwierdzenia stanu faktycznego, co może mieć znaczenie formalne w sprawach administracyjnych, kwestiach spadkowych lub świadczeniach ubezpieczeniowych, na przykład związanych z wypłatą zagranicznych odszkodowań, rent czy emerytur.

Data pewna, czyli poświadczenie daty okazania dokumentu

Kontynuując wątek poświadczeń w praktyce notarialnej należy wspomnieć
o notarialnym poświadczeniu daty okazania dokumentu, tzw. daty pewnej, która stanowi zabezpieczenie przed antydatowaniem dokumentów. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w kwestiach dowodowych – wykazuje się w ten sposób, że dany dokument istniał w czasie, kiedy okazano go notariuszowi. Dzięki niej wiemy, że w danej dacie dokument faktycznie funkcjonował i niemożliwym jest udowodnienie zarzutu, jakoby został sfałszowany poprzez wystawienie z datą wcześniejszą.

O zakupie nieruchomości w związku partnerskim

Decydując się na zakup mieszkania w związku nieformalnym istotnym jest ustalenie, w jaki sposób transakcja będzie finansowana i w jakich częściach ułamkowych zapisana zostanie własność nieruchomości. Zakup mieszkania przez osoby, które żyją w związku partnerskim polega na nabyciu nieruchomości w udziałach ułamkowych.