Akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza

Sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia jest jednym ze sposobów potwierdzenia tego, kto został powołany do spadku i w jakiej jego części. To procedura szybsza i tańsza niż postępowanie sądowe, ale wymaga zgody wszystkich spadkobierców. Kiedy możliwe jest stwierdzenie nabycia spadku u notariusza? Ile kosztuje akt poświadczenia dziedziczenia?

Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje otwarcie spadku, co oznacza, że należące do tej pory do zmarłego prawa i obowiązki majątkowe stają się masą spadkową i przechodzą na spadkobierców. Do spadku można zostać powołanym na dwa sposoby: w drodze pozostawionego przez zmarłego testamentu lub z ustawy, jeśli testament nie został sporządzony.

Samo nabycie spadku następuje z mocy prawa — poprzez przyjęcie spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub po upływie terminu do odrzucenia spadku, jeśli spadkobierca nie podjął żadnych czynności. Konieczne jest jednak potwierdzenie tego faktu. Można zrobić to w sądzie lub u notariusza w formie aktu poświadczenia dziedziczenia.

Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia?

Sporządzony u notariusza akt poświadczenia dziedziczenia jest dokumentem, który wskazuje, kto i w jakich udziałach dziedziczy po danej osobie zmarłej. Jest alternatywą dla sądowego stwierdzenia nabycia spadku, które w praktyce może okazać się procedurą złożoną i długotrwałą.

Notarialne poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Czynności notarialne powinny zostać przeprowadzone podczas jednego spotkania w kancelarii notarialnej.

Kiedy notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?

Nie w każdej sytuacji spadkobiercy mogą skorzystać z notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Aby stało się to możliwe, musi zostać spełnionych kilka warunków.

Wyłączone testamenty szczególne

Akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony wyłącznie w przypadku, gdy dziedziczenie odbywa się na podstawie:

• ustawy,
• testamentu własnoręcznego (holograficznego),
• testamentu notarialnego,
• testamentu urzędowego, administracyjnego.

Notariusz nie sporządzi aktu, jeśli sporządzono testament szczególny, na przykład w formie ustnej w obecności minimum trzech osób. Warto przy tym nadmienić, że testamenty szczególne należą obecnie do rzadkości, więc w praktyce mało prawdopodobne jest, by stał się przeszkodą do sporządzenia poświadczenia.

Większe znaczenie ma drugi warunek.

Poświadczenie dziedziczenia a zgoda wszystkich spadkobierców

Dla sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia niezbędna jest zgoda wszystkich zainteresowanych. Jeśli więc spadkobierców jest ośmiu, a jeden wyraża sprzeciw, wówczas notariusz odmówi poświadczenia dziedziczenia i spadkobiercy muszą udać się do sądu.

Notariusz ma obowiązek odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia również w następujących sytuacjach:

• jeśli wobec spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
• jeśli w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone,
• jeśli osoba zmarła przed 1 lipca 1984 roku (po tej dacie zaczęto nadawać numery PESEL, a jego podanie do protokołu jest obowiązkowe),
• jeśli w sprawie brak jurysdykcji krajowej. 

Notarialne poświadczenie dziedziczenia — koszty

Koszt notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia jest uzależniony od liczby spadkobierców, tego, czy w skład spadku wchodzi nieruchomość oraz czy upłynęło 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Na ostateczną cenę składają się:

• protokół dziedziczenia – 100 zł netto,
• akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł netto,
• protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł netto,
• oświadczenie o przyjęciu spadku – 50 zł netto od osoby,
• wypisy każdego z aktów – 6 zł netto za stronę (plus 23% VAT),
• opłata za rejestrację aktu poświadczenia dziedziczenia w Rejestrze Spadkowym – 5 zł.

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza – jak przebiega?

Aby notariusz mógł sporządzić akt, w jego kancelarii muszą stawić się wszystkie osoby zainteresowane, a więc należące do grona spadkobierców ustawowych i testamentowych, a także osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Nie jest natomiast potrzebna obecność osób, które wcześniej odrzuciły spadek lub zapis windykacyjny albo zostały uznane za niegodne dziedziczenia.

A co, gdy jedna z osób zainteresowanych nie może stawić się w kancelarii? W takiej sytuacji zwraca się ona do dowolnie wybranego notariusza o sporządzenie projektu protokołu dziedziczenia, który zawiera wszystkie elementy, które powinien zawierać właściwy protokół dziedziczenia, i potwierdza dane zamieszczone w projekcie protokołu dziedziczenia oraz wyraża zgodę na spisanie protokołu zgodnie z projektem. Kolejnym krokiem jest doręczenie takiego oświadczenia notariuszowi, który ma sporządzić poświadczenie dziedziczenia.

Protokół dziedziczenia

Protokół dziedziczenia zawiera:

• zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu,
• oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi,
• oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów,
• oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
• oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego,
• oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci,
• oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim, 
• wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń,
• oświadczenie odbierane w toku czynności o tym, czy w skład spadku wchodzą własność lub wieczyste użytkowanie nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków w spółce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o ile nie zostało ono już złożone w toku wcześniejszych czynności – jeżeli w kręgu osób zainteresowanych znajduje się cudzoziemiec w rozumieniu ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców,
• oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym. 

Akt poświadczenia dziedziczenia dokumenty

Do protokołu dziedziczenia notariusz załącza: 

• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy,
• projekt protokołu dziedziczenia oraz protokoły obejmujące oświadczenia o wyrażeniu zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem, o ile zostały sporządzone lub spisane,
• inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku. 

Co po notarialnym akcie poświadczenia dziedziczenia?

Sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia notariusz Tczew wpisuje do Rejestru Spadkowego (rejestracja odbywa się w tym samym dniu co jego sporządzenie), a adnotację o dokonaniu wpisu zamieszcza na akcie ze wskazaniem jego numeru. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia wywołuje takie same skutki prawne jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Każda osoba, która wykaże istnienie interesu prawnego, w szczególności spadkobiercy lub zapisobiercy, może uzyskać od notariusza wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Czy notariusz wysyła akt poświadczenia dziedziczenia do urzędu skarbowego?

Po uzyskaniu zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia po stronie spadkobierców leży obowiązek zgłoszenia nabycia spadku do właściwego urzędu skarbowego. Zazwyczaj termin na zgłoszenie się do urzędu skarbowego wynosi 6 miesięcy od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia w Rejestrze Spadkowym.

Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, spadkobiercy powinni zgłosić się do właściwego wydziału ksiąg wieczystych i ujawnić się jako współwłaściciele nieruchomości w księdze wieczystej, dołączając wypis aktu poświadczenia dziedziczenia i potwierdzenie dokonania opłaty sądowej.