O początkach instytucji notariatu w wielkim skrócie

utworzone przez | 9 marca 2018 | Czynności notarialne

Zalążków instytucji notarialnych należy doszukiwać się w zamierzchłych czasach starożytności, kiedy to krystalizujące się prawo rzymskie, będąc pod niebagatelnym wpływem prawodawstwa  państw hellenistycznych, ewoluowało do postaci  skodyfikowanej. Siłą rzeczy pociągało to za sobą rozbudowę aparatu biurokratycznego, w którym coraz silniejszą pozycję zajmują wyspecjalizowani i posiadający koncesję władz –  tabelliones  – urzędnicy sporządzający dokumenty stwierdzające dokonanie czynności prawnej, testamenty, podania, skargi i odwołania od decyzji organów administracji. Noty sporządzane przez tabelliones nie miały jeszcze rangi dokumentu publicznego, niemniej były już pierwotną formą  zapisu notarialnego.

W ślad za postępem piśmiennictwa i romanizacji Europy następuje wzrost roli  notarii publici – urzędników będących osobami zaufania publicznego i chronionych autorytetem państwa. Podbój Italii przez Karola Wielkiego przyczynił się do dalszego rozwoju notariatu. Powszechnie praktykowany i akceptowany staje się obowiązek protokołowania przez notariuszy rozpraw sądowych, sporządzania testamentów i umów sprzedaży. Kolejne wieki przynoszą formalizowanie się instytucji notariatu, zawiązywania się jego samorządu oraz  ekspansję na nowe terytoria: Francji, Hiszpanii, Niemiec, Anglii i ich systemów prawnych.

W wiekach średnich potężną rangę uzyskuje notariat kościelny, który wraz
z notariuszami papieskimi trafia do Polski już w XIII wieku. Na ten okres datuje się zaczątek rozwoju polskiego notariatu. Przy okazji sporów toczonych pomiędzy Władysławem Łokietkiem a zakonem krzyżackim przed sądem papieskim istotną rolę odegrały dokumenty pisemne uzyskujące moc prawną. Wraz z ewolucją polskiego prawa następowała ewolucja instytucji notarialnych, w tym rejentury, która w okresie Rzeczypospolitej stała na straży obrotu nieruchomościami. Ze względu na ściśle stanowy charakter prawa polskiego kancelarie notarialne działały równocześnie przy dworach, biskupstwach i  miastach, niejednokrotnie
w oparciu o rozmaite zapisy prawne, bądź nawet bez skodyfikowanych przepisów, przed notariuszem nie stawiano bowiem wymogu legitymowania się posiadaniem wyższego wykształcenia, musiał jednak przynależeć do stanu szlacheckiego. Dopiero działalność Akademii Zamojskiej u schyłku XVI wieku  przyniosła zmiany w tym zakresie i jako jedyna
w Polsce mogła promować notariuszy publicznych.

Rozbiory przynoszą kres polskiego notariatu. Siłą rzeczy terytoria pod władzą poszczególnych zaborców funkcjonowały w oparciu o obce systemy prawne. Dopiero po odzyskaniu niepodległości nastąpił ponowny rozwój instytucji notarialnych, by w roku 1934, w oparciu o ,,Prawo o notariacie’’, nadać zawodowi notariusza  statut  wolnego zawodu. W świetle rozporządzenia Prezydenta RP – notariusz musiał mieć ukończone 30 lat życia, uzyskać trzystopniową edukację prawniczą, pomyślnie złożyć egzamin notarialny i odbyć pięcioletnią asesurę notarialną. W kompetencji ministra sprawiedliwości leżało mianowanie notariuszy
i wskazywanie im miejsca siedziby kancelarii notarialnych na obszarze objętym właściwością miejscową sądu okręgowego.

Okres II wojny światowej przyniósł niepowetowane straty w inteligencji polskiej. Represje hitlerowskie nie oszczędziły notariuszy. Historia powojenna do roku 1989 odebrała notariuszom samorząd notarialny i  przywileje wolnego zawodu oraz uczyniła ich gabinety kancelariami państwowymi.  Do właściwości państwowych biur notarialnych stopniowo przypisano także czynności należące wcześniej do właściwości sądów; w tym m.in.: postępowanie nakazowe i upominawcze, zabezpieczenie spadku, a nawet prowadzenie ksiąg wieczystych. Dwuletni etap transformacji ustrojowej przywrócił notariuszom status wolnego zawodu i samorząd notarialny, ale dopiero uchwalenie w 1991 roku nowego prawa o notariacie w pełni przywrócił profesji notariusza pozycję zawodu zaufania społecznego.

Umowa darowizny a umowa dożywocia

Umowa darowizny i umowa dożywocia pozwalają na przeniesienie własności nieruchomości. Nie są one jednak tożsame. Różnią się przede wszystkim w kwestiach związanych z odpłatnością, a także obowiązkiem podatkowym. Darowizny dokonuje się tytułem darmym, z kolei dożywocie stanowi przekazanie nieruchomości w zamian za opiekę. Więcej w dalszej części artykułu.

Jakie umowy możemy spisać u notariusza?

Często potrzebujemy profesjonalnej pomocy notarialnej, jednak nie wiemy jakie umowy możemy spisać u notariusza… Prawda jest taka, że każda umowa może zostać spisana notarialnie, jednak nie każda tego wymaga. Przepisy prawa wyraźnie wskazują na katalog umów, które wymagają bezwzględnego zawarcia ich w kancelarii notarialnej. O jakich umowach mowa i na czym konkretnie to polega?

Jak działa Zarządca Sukcesyjny

Zarządca sukcesyjny działa według ściśle określonych ram. Z poniższego artykułu dowiedzą się Państwo więcej na ten temat. Postaramy się również odpowiedzieć na pytanie, dlaczego warto ustanowić Zarządcę Sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy. 

Zarząd Sukcesyjny Przedsiębiorstwem

Zarząd sukcesyjne przedsiębiorstwem to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy. Do wykonywania zarządu należy zatem powołać zarządcę sukcesyjnego. Jest on odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa (umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe, ZUS) do czasu uregulowania formalności spadkowych.

Sprzedaż nieruchomości – dokumenty niezbędne dla notariusza

Sprzedaż nieruchomości wiąże się z wieloma formalnościami, których należy dopełnić. Mamy do czynienia z koniecznością zgromadzenia dokumentacji przewidzianej przez przepisy prawa. W poniższym artykule odpowiemy na pytania dotyczące tego, co jest niezbędne do sprzedaży nieruchomości gruntowej, jakie dokumenty należy przedstawić notariuszowi przy sprzedaży mieszkania spółdzielczo-własnościowego, a jakie przy sprzedaży mieszkania własnościowego.

Umowa dożywocia

Umowa dożywocia jest rodzajem umowy cywilnoprawnej, na mocy której jedna strona w zamian za przeniesienie na jej rzecz własności nieruchomości zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Umowę dożywocia regulują przepisy Kodeksu cywilnego, a konkretnie art. 908-916. Musi być ona zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Co jeszcze powinniśmy wiedzieć na ten temat?

Umowa renty

Umowa renty opiera się na zobowiązaniu jednej ze stron, względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.

Darowizna nieruchomości

Darowizna nieruchomości polega na obdarowaniu kogoś majątkiem, co bezpośrednio wiąże się z  przeniesieniem prawa własności nieruchomości i wymaga zawarcia stosownego aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza. W sytuacji, gdy dla nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta – konieczne jest złożenie wniosku o dokonanie wpisu. Co jeszcze powinniśmy wiedzieć na temat darowizny nieruchomości?

Umowa deweloperska

Umowa deweloperska to umowa zawartą między nabywcą a deweloperem, na podstawie której deweloper zobowiązuje się do wybudowania budynku oraz ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienia własności tego lokalu oraz praw niezbędnych do korzystania z tego lokalu na nabywcę albo zabudowania nieruchomości gruntowej stanowiącej przedmiot własności lub użytkowania wieczystego domem jednorodzinnym i przeniesienia na nabywcę własności tej nieruchomości lub użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość lub przeniesienia ułamkowej części własności tej nieruchomości wraz z prawem do wyłącznego korzystania z części nieruchomości służącej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, a nabywca zobowiązuje się do spełnienia świadczenia pieniężnego na poczet nabycia tego prawa.

Podział majątku po rozwodzie

Podział majątku po rozwodzie może odbyć się polubownie bądź na drodze sądowej. Jeśli strony nie postanowią inaczej, to z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje wspólnota majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zabezpieczenia osobiste wierzytelności

Zabezpieczenia osobiste, to jeden z dwóch sposobów zabezpieczeń wierzytelności. Mowa o nich, gdy wierzyciel może dochodzić długu od dłużnika głównego lub z majątku osoby, która takie zabezpieczenia ustanowiła na rzecz wierzyciela. O jakich konkretnie zabezpieczeniach mowa?

Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Komu przysługuje i jaka jest jego wysokość? A także kto zgodnie z przepisami nie może go otrzymać, dowiecie się w dalszej części artykułu.

Służebności i ich rodzaje

Służebności są uregulowanym przez kodeks cywilny, ograniczonym prawem rzeczowym obciążającym nieruchomość. Celem służebności jest zwiększenie użyteczności innej nieruchomości lub zaspokojenie potrzeb innej osoby fizycznej.

Podział nieruchomości

Podział nieruchomości  jest możliwy w określonych warunkach. Zasady podziału reguluje ustawa o gospodarce nieruchomościami, a także Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie podziału i trybu dokonywania podziałów nieruchomości. Kiedy zatem można go dokonać i jak wygląda całe postępowanie?