Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza
Otwarcie testamentu może nastąpić w dowolnym momencie po śmierci spadkodawcy. Cały proces może odbyć się zarówno u notariusza, jak i w sądzie. Opisujemy, jak wygląda procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu w kancelarii notarialnej.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza
Otwarcie testamentu ma na celu wypełnienie woli zmarłego oraz poinformowanie spadkobierców o zawartych w nim rozporządzeniach.
Art. 646 Kodeksu postępowania cywilnego nakłada na osobę, która ma wiedzę dotyczącą tego, gdzie znajduje się testament, obowiązek złożenia go w sądzie lub u notariusza wraz z aktem zgonu natychmiast po śmierci spadkodawcy. Uchylenie się od tego obowiązku może skutkować nałożeniem kary grzywny przez sąd.
Po złożeniu testamentu w kancelarii notarialnej notariusz ustala krąg spadkobierców zmarłego oraz weryfikuje, czy testament został sporządzony zgodnie z przepisami. Otwarcie testamentu jest uzależnione od spełnienia kilku warunków:
- przedłożenie aktu zgonu testatora,
- otwarcie testamentu odbywa się na wniosek zainteresowanych osób,
- notariusz otwiera testament w obecności osób zainteresowanych. Jeśli spadkodawca złożył u notariusza kilka testamentów, wszystkie powinny być otwarte na jednym spotkaniu.
Otwarciu i ogłoszeniu testamentu towarzyszy sporządzenie protokołu, w którym notariusz opisuje zewnętrzny stan dokumentu oraz dane osoby, która złożyła testament.
Termin otwarcia testamentu
Jaki jest czas na otwarcie testamentu po śmierci spadkodawcy? Przepisy nie narzucają terminu, w którym może to nastąpić. Do otwarcia testamentu może dojść krótko po śmierci testatora, ale nie można wykluczyć też sytuacji, w której testament zaginął i został odnaleziony dopiero po latach, co opóźni termin otwarcia.
Notariusz, który otrzymał testament od osoby, u której się znajdował, otwiera go, gdy potwierdzi śmierć spadkodawcy.
Notariusz nie ma obowiązku informować kogokolwiek o terminie otwarcia i odczytania testamentu, niemniej osoby zainteresowane mają prawo pojawić się na ogłoszeniu testamentu. Nie należy więc utożsamiać odczytania testamentu u notariusza z jego upublicznieniem: to czynność o charakterze urzędowym, której celem jest potwierdzenie faktu złożenia dokumentu.
Dopiero po potwierdzeniu faktu złożenia dokumentu, określeniu jego cech i stanu, w jakim znajduje się dokument, notariusz informuje o istnieniu testamentu możliwie szeroką grupę osób zainteresowanych. Będą to głównie:
- osoby, których dotyczy rozporządzenie (spadkodawcy),
- kurator spadku, wykonawca testamentu (o ile ich ustanowiono).
Ogłoszenie testamentu notarialnego
Inne zasady dotyczą testamentu, który został sporządzony w formie aktu notarialnego. Jednym z powodów, dla których testatorzy decydują się na taką formę sporządzenia ostatniej woli, jest chęć posiadania pewności, że testament nie zginie i zostanie odczytany wkrótce po jego śmierci.
Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest przechowywany w kancelarii notarialnej przez 10 lat od daty jego sporządzenia – po upływie tego czasu przekazywany jest do archiwum ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego według właściwości – siedziba kancelarii notarialnej. Jeżeli bliscy wiedzą, w której kancelarii zmarły sporządził testament, powinni się tam udać i przedłożyć akt zgonu testatora. Jeśli nie mają takiej wiedzy, można to sprawdzić w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Po ustaleniu miejsca złożenia testamentu i po zapoznaniu się z aktem zgonu notariusz otwiera testament i ogłasza go, a następnie sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
Odczytanie testamentu u notariusza – koszt
Maksymalne stawki taksy notarialnej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Przewiduje ono następujące opłaty:
- sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego wynosi 50 zł,
- sporządzenie protokołu dziedziczenia – 100 zł,
- sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym – 100 zł,
- sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – maksymalnie 50 zł.
Podane stawki są kwotami netto, do których należy doliczyć 23 proc. podatku VAT oraz koszt sporządzenia wypisów aktów notarialnych.
Zwolnienie od kosztów notarialnych
Dysponowanie majątkiem wiąże się z wydatkami, których z różnych względów, uniknąć nie sposób (czego dowiedliśmy w artykule z 22 lutego 2018 roku zatytułowanym
,,O taksie notarialnej – mity i fakty’’). Do tematu postanowiliśmy jednak powrócić, z uwagi na informacje, które do nas docierają.
Notarialne poświadczenie pozostawania przy życiu oraz poświadczenie pozostawania osoby w określonym miejscu
Ostatnim rodzajem poświadczenia dokonywanego przez notariusza jest poświadczenie pozostawania konkretnej osoby przy życiu w danym czasie lub jej przebywania w określonym miejscu oraz czasie. Poświadczenia tego typu wydawane są w celu potwierdzenia stanu faktycznego, co może mieć znaczenie formalne w sprawach administracyjnych, kwestiach spadkowych lub świadczeniach ubezpieczeniowych, na przykład związanych z wypłatą zagranicznych odszkodowań, rent czy emerytur.
Data pewna, czyli poświadczenie daty okazania dokumentu
Kontynuując wątek poświadczeń w praktyce notarialnej należy wspomnieć
o notarialnym poświadczeniu daty okazania dokumentu, tzw. daty pewnej, która stanowi zabezpieczenie przed antydatowaniem dokumentów. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w kwestiach dowodowych – wykazuje się w ten sposób, że dany dokument istniał w czasie, kiedy okazano go notariuszowi. Dzięki niej wiemy, że w danej dacie dokument faktycznie funkcjonował i niemożliwym jest udowodnienie zarzutu, jakoby został sfałszowany poprzez wystawienie z datą wcześniejszą.
O zakupie nieruchomości w związku partnerskim
Decydując się na zakup mieszkania w związku nieformalnym istotnym jest ustalenie, w jaki sposób transakcja będzie finansowana i w jakich częściach ułamkowych zapisana zostanie własność nieruchomości. Zakup mieszkania przez osoby, które żyją w związku partnerskim polega na nabyciu nieruchomości w udziałach ułamkowych.
Dzień Otwarty Notariatu 24 LISTOPADA 2018
Dzień Otwarty Notariatu (DON) organizowany jest od 2010 roku przez Krajową Radę Notarialną we współpracy z Izbami Notarialnymi. Ogólnopolska kampania edukacyjna, której misją jest podnoszenie świadomości prawnej obywateli, tradycyjnie już przypada w trzecią sobotę listopada i cieszy się rosnącą popularnością wśród zainteresowanych.
Tegoroczna akcja przebiegać będzie pod hasłem ,,Porozmawiaj z notariuszem, jak zadbać o bezpieczeństwo swojego majątku’’. Głównie skoncentruje się na kwestiach związanych z ochroną prawną wynikającą z tytułu własności. Niemniej jednak odnosić się będzie również do zagadnień prawnych wynikających z dziedziczenia i postępowania spadkowego, bezpieczeństwa w obrocie nieruchomościami oraz prawa rodzinnego
w kontekście czynności notarialnych. Wprawdzie: ,,Każda edycja ma swój temat przewodni, jednak notariusze odpowiadają tego dnia na wszystkie pytania dotyczące czynności leżących w ich kompetencjach’’* – jak zapewnia broszura informująca o kampanii.
Zachęcamy Państwa do udziału w Dniu Otwartym Notariatu i podajemy link do strony bezpośrednio propagującej akcję: http://www.porozmawiajznotariuszem.pl/5948/O_akcji
(znajduje się tutaj także przydatna mapka z zaznaczonymi adresami placówek biorących udział w kampanii).
O małżeńskich umowach majątkowych – istotna adnotacja
Zgodnie z obietnicą złożoną w poprzednim wpisie – pozostaniemy nadal w temacie małżeńskich umów majątkowych. Intercyza bowiem daje daleko szersze możliwości współmałżonkom w kwestii zarządzania posiadanym majątkiem i nie ogranicza się li tylko do prawa włączenia bądź wyłączenia ustawowego ustroju wspólności majątkowej.
O rozdzielności majątkowej
Zgodnie z polskim prawem z dniem ślubu powstaje pomiędzy nowożeńcami ustrój wspólności majątkowej. Oznacza to połączenie we wspólną własność majątkową wszystkiego, czego małżeństwo się dorobiło, zakupiło czy też otrzymało w prezencie przez okres swego trwania.
O ugodzie z wierzycielem w kontekście nowych zasad przedawnienia roszczeń
Od 9 lipca tego roku obowiązują nowe zasady przedawnienia roszczeń. Zmiany określone przez ustawodawcę zasadniczo skróciły termin uznania roszczenia za przedawnione i w powszechnym mniemaniu są zmianami niekorzystnymi z punktu widzenia wierzycieli. Ale i dłużnicy mogą się czuć zaniepokojeni wprowadzonymi zmianami, ponieważ siłą rzeczy spowodują one zdyscyplinowanie wierzycieli w zakresie dochodzenia przysługujących im roszczeń. Dłużnicy powinni liczyć się z przyspieszoną i dużo bardziej agresywną windykacją ze strony wierzycieli.
O technologii cyfrowej w praktyce notarialnej
W 1995 roku amerykański ekonomista, Jeremy Rifkin, sformułował w kontrowersyjnej publikacji ,,Koniec pracy’’* teorię, według której już wkrótce powszechna komputeryzacja doprowadzi do globalnego bezrobocia i głębokiego kryzysu ogólnoświatowego. Postęp cywilizacyjny oraz towarzyszące mu: cyfryzacja i automatyzacja wszelkich dziedzin życia ludzkiego spowodują brak zapotrzebowania na pracowników. Proces ten będzie przebiegał etapami. Początkowo dotknie analityków, finansistów i urzędników. Następnie ,,sztuczna inteligencja’’ wyprze z rynku pracy: lekarzy, nauczycieli i prawników.
Umowa sprzedaży u notariusza
W polskim prawie forma aktu notarialnego obligatoryjnie jest wymagana, gdy przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu czy też prawo użytkowania wieczystego (ad solemnitatem – pod rygorem nieważności).
O wadze słów, czyli ,,Lex est, quod notamus’’*
Art. 80. § 1 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. ,,Prawo o notariacie’’ wyraźnie stanowi: ,,akty i dokumenty powinny być sporządzone przez notariusza w sposób zrozumiały i przejrzysty’’ oznacza to, iż na notariuszu spoczywa obowiązek nadania przystępnej, nieskomplikowanej i wyrazistej formy sporządzanej dokumentacji czynności notarialnych. W praktyce notarialnej oznacza to cyzelowanie słowem.
O etosie zawodu notariusza
Powszechnym jest mniemanie, iż zawód notariusza to niezwykle użyteczna, ale i bardzo monotonna profesja, która nie wymaga szczególnej samodzielności i kreatywności ze strony parającej się nią osoby. Nic bardziej mylnego!